پـسـکوه پیرزهی

کلاگوران چیست؟ هشّانی کجاست؟ وجه تسمیه گر خاتونان از چه گرفته شده؟

پسکوه را بهتر بشناسید؛

دهستان پسکوه با مرکزیت پسکوه، از توابع شهرستان سیب و سوران در ضلع غربی

به حد فاصل ۵۰ کیلومتری این شهرستان که از شمال به ارتفاعات نسبتاً

بلند پَهره و شهر گُشت سراوان، از جنوب به رشته کوه بلند بیرک و شهرستان مهرستان،

از غرب به شهرستان خاش واقع شده است و البته فارغ از اضلاع چهارگانه اصلی ضلع های

فرعی نیز شایان ذکر هست که مهمترین آن ضلع جنوب شرقی که به آشار و راه مواصلاتی

مهرستان به سرباز و نیکشهر و چابهار ختم می شود و ضلع جنوب غربی به بخش ایرندگان

خاش و شمال غربی به دشت رباط و شمال شرقی به طرف سراوان می باشد.

در واقع یکی از مهمترین ویژگی های این دهستان موقعیت جغرافیایی آن هست که

نزدیکترین شاهراه اتصال سیب و سوران و مهرستان، به خاش و زاهدان، و خاش و زاهدان

به چابهار می باشد. این ویژگی فقط به راه ها محدود نمی شود بلکه به طبیعت و آب و هوا

و اقلیم منطقه نیز سرایت کرده! که سردسیر ترین نقطه استان یعنی قلّه ی تفتان خاش را

با گرمای سوزان ایرانشهر و خرما پزان سراوان گره زده و نیز رشته کوه بیرک در جنوب این

دهستان به کمک همشیره خود (تفتان) در این راستا ایفای نقش می کند که تلفیقی

در طبیعت از محصولات سردسیر چون؛ پسته، زعفران، مرکبات و محصولات گرم سیری چون

خرما، انجیر، هلو، انگور و... در خود جای داده است.
قدمت این دهستان با وجود اسناد معتبر دست از تاریخ برداشته و سر  در گریبان افسانه ها

برده! جایی که ادبیات شفاهی آن را در سینه ها حفظ کرده و همچنان در حال

نَقل و انتقال هست.

جدا از کلا گوران که سفال های منقوش و فرش بر این تپّه که به تخمین کارشناسان

به هفت هزار سال پیش برمی گردد، حکایات زیادی نقل شده

که نمونه ی آن (gar ) گر خاتونان لقب گرفته؛ ( در زبان بلوچی به گودال های

بزرگ و عمیقی که معمولا در بستر رودخانه ها  شکل گرفته باشد.

گر gar اطلاق می شود)حکایت چنین است؛ زمانی که گوران

(لشکریان متجاوز، وحشی بی دین)

از رشته کوه بیرک در حال فرود آمدن بودند و همه جا را به خاک و خون می کشیدند

و همه را قتل عام می کردند ۷ زن (خاتون ) برای حفظ عفت و حیای خود که به

دست متجاوزان و لشکریان گرفتار نشوند به طرف گَری که در نزدیکی همان آبادی

بوده فرار می کنند و خود را به داخل آن می اندازند

تا غرق شوند؛ و  این چنین می شود. و اکنون بعد از گذشت کیلومترها سال آن شهر و آبادی با نام گر

خاتونان به حیات خود ادامه می دهد.به عقیده ی بعضی از محققین این لشکر، لشکر اسکندر بو

ده زمانی که از بلوچستان می گذشته.خندق و مردمان بمپور، آکلا ، بَنجوکان، کلا

گوران و چندین نمونه دیگر از آثار و حکایات تاریخی این دهستان که در این گذر مجالش نیست و

بر همان گر خاتونان اکتفا می کنیم.قلعه پا برجای دوره قاجاریه و

بقعه ی حاجی یوسف از گواهان زنده ی تاریخی پسکوه هستند.

دهستان پسکوه با ۱۰۳ روستا و پارچه آبادی و جمعیتی بالغ بر ۱۶۲۹۷ نفر

طبق آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۹۵  و ۴۸۱۹ نفر

جمعیت پسکوه مرکز این دهستان می باشد.

رشته کوه بیرک به طول ۱۰۰ کیلومتر و عرض متوسط 7 کیلومتری جدا از اینکه مرز بین

شهرستان مهرستان و ایرندگان خاش با منطقه پسکوه از توابع شهرستان

سیب و سوران می باشد در تعدیل هوای منطقه نقش قابل توجهی دارد و

همچنین زیستگاه بزرگی ست برای وحوش و دیگر موجودات و جانوران از

جمله گونه ی یوز پلنگ ایرانی که در این منطقه زیست دارد.

طبیعت سرسبز و هوای فرح بخش ارتفاعات و همچنین روستاهای هشّانی،

پورینکی، بُنگر، غارهای صداکی، هشّانی و... از دور و

نزدیک گردشگران و طرفداران طبیعت را به سوی خود می کشاند.

تحقیق و نگارش؛ محمدنعیم پسکوهی